پیش درآمد

قبل ازاینکه به معرفی آقا علی اکبر فراهانی بپردازیم لازم است توضیح مختصری خدمت دوستان عرض کنیم
در رابطه با تاریخ موسیقی ایران و سرگذشت موسیقی ایران دوستان و اساتید زیادی رساله های گوناگونی
تهیه ودر مقطع دکتری ارائه نموده اند.اما آن چیزی که معلوم است این است که اطلاعات و منابع موثقی برای
دوره قبل از قاجار در دست نیست.

به همین دلیل با توجه به اینکه قصد ما این است که در سلسله نوشته هایی ازآنجایی شروع کنیم که به شکل روشن
ردیف موسیقی ایرانی شکل گرفته وادامه پیدا کرده تا به امروز بپردازیم.

بر همین اساس ابتدای نظر را بر آقا علی اکبر فراهانی متمرکز می کنیم و به قبل از ایشان اشاره ای نمی کنیم

دوستان علاقه مند برای تحقیق در رابطه با قبل از شکل گیری نظام دستگاهی موسیقی می توانند به 2 رساله ی دکتری
1-دکتر هومن اسدی و 2-محسن محمدی رجوع کنند.

همچنین رساله ی بسیار خوبی هم توسط دکتر سید حسین میثمی مربوط به دوران صفویه نیز منتشر شده است.

اما همانطور که عرض شد قصد ما تاریخ نگاری نیست بلکه صرفا می خواهیم از یک نقطه نسبتا نزدیک و قابل درک برای کسانی که
ردیف موسیقی را کار میکنند شروع کنیم و سلسه ی شاگرد و استادی را در این مسیر حداقل برای تار و سه تار به نظم در بیاوریم.

امیدوارم سودمند باشد.

علی‌اکبر فراهانی

علی‌اکبر فراهانی معروف به آقا علی‌اکبر (زادهٔ ۱۲۳۶ یا ۱۲۴۲ قمری– درگذشتهٔ ۱۲۷۸ قمری)،

یکی از برجسته‌ترین نوازندگان دربار ناصرالدین شاه و استاد نواختن تار بود.

وی صاحب سه پسر بود. پس از مرگ زودهنگام او، برادرزاده‌اش آقا غلامحسین فراهانی جانشین او در دربار شد و با همسر وی ازدواج کرد
و به پسران او نواختن آموخت. آقا حسینقلی و میرزا عبدالله فراهانی در زمان فوت او کودک بودند و موسیقی را نزد آقا غلامحسین فراهانی فرا گرفتند.

داریوش پیرنیاکان معتقد است او در اوایل دوران «ناصرالدین‌شاه» به درخواستِ «امیرکبیر»همراه با خانواده اش از فراهان به تهران آمد.
خاندان وی به «خاندان هنر» معروف است به این دلیل که بنیان‌گذاری و تکوین ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی را منسوب به آنان می‌دانند.

از دوران صفویه تا آمدن وی به دربار، اطلاع زیادی از موسیقی دستگاهی به جا نمانده‌است.
 آقا علی‌اکبر از جمله نوازندگانی بود که به آهنگ ها و دستگاه های موسیقی قدیم آشنایی داشت.
وی در زمینه نوازندگی سرآمد عصر خویش بود. عارف قزوینی در دیوان خود به او اشاره کرده و می‌نویسد:
آقا علی‌اکبر بی‌اندازه مورد تشویق و محبت شاه بوده به طوری که اغلب وقت را در مصاحبت شاه گذرانیده و
او را از نغمات عالی و بی‌نظیرِ ساختهٔ خود، سرمست نگاه می‌داشته‌است.

از عجایب اینکه درجه و میزان هنر استاد
به حدی بود که کسی را یارای مخالفت یا جرأت حسادت با او نبوده و اخلاقاً هم طوری با اطرافیان شاه می‌زیسته
که محبوب همه واقع و مورد توجه عموم قرار گرفته بود. از سیمای وی نقاشی ای در دست است که
در سال ۱۸۵۶ میلادی برابر با ۱۲۷۳ قمری، رسم شده که به گفته خالقی در آن زمان وی باید ۴۰ یا ۴۵ ساله می‌بوده باشد.

آقا حسینقلی فراهانی و میرزا عبدالله فراهانی

آقا حسینقلی فراهانی و میرزا عبدالله فراهانی هر دو از نوازندگان به نام تار، پسران او بودند که
سنت او را زنده نگه داشته و به شاگردانِ خود منتقل کردند و خود این شاگردان نیز موسیقی‌دانان و نوازندگانِ موسیقی سنتی
نسل بعد را تربیت کردند. وی همچنین پدربزرگ علی‌اکبر شهنازی نوازنده سرشناس تار است.
از وی در موزه مفاخر استان مرکزی یاد شده‌است.

همچنین در سفرنامه پولاک و در کتاب «سه سال در ایران» ژوزف آرتور گوبینو از او به عنوان بهترین نوازندهٔ تار یاد شده‌است.
نقل شده‌است که پس از نماز شب یکی از سوره‌های قرآن را می‌نواخته که شنوندگان تشخیص داده‌اند سوره یس بوده‌است.
برخی معتقدند، آقا علی‌اکبر زاده منطقه فراهان است ولی در مورد زندگی وی پیش از آمدن به تهران اطلاعی در دست نیست.
همچنین روشن نیست که وی موسیقی را از کجا فرا گرفته‌است.

منابع:

سرگذشت موسیقی ایران -روح الله خالقی
ویکی پدیا